yuz.uz sayti fotosurati
O‘zbekistonda minimal pensiya yoshini oshirish masalasi jiddiy ko‘rib chiqilmoqda. Mazkur jarayon jihatlari bilan shug‘ullanuvchi ishchi guruh islohotni amalga oshirishning ikkita variantini tayyorlagan. Bu haqda Spot.uz nashriga respublika Iqtisodiyot va moliya vazirligi huzuridagi budjetdan tashqari Pensiya jamg‘armasi (PJ) ijrochi direktori Murodbek Otajonov ma’lum qildi.
Mulozimning so‘zlariga ko‘ra, har qanday holatda ham pensiya yoshini yagona diapazonda oshirish ko‘zda tutilgan: erkaklar uchun – hozirgi 60 yoshdan 63 yoshgacha, ayollar uchun – 55 yoshdan 58 yoshgacha. Jarayon bosqichma-bosqich bo‘lishi belgilangan.
Mutaxassislar islohotni amalga oshirish muddati bog‘liq bo‘lgan ikkita variantni ishlab chiqqanlar. Ulardan birinchisida har yili pensiya yoshini olti oyga oshirish taklif qilinadi. Shunday qilib, pensiya yoshi rejalashtirilgan 63 va 58 yoshga etishi uchun 6 yil kerak bo‘ladi.
Yana bir ssenariyda, yumshoqroq, Atajanov aytganidek, hukumat yoshni yiliga uch oyga oshiradi. Shunga ko‘ra, 4 yildan so‘ng eng kam pensiya yoshi bir yilga oshadi va islohotni yakunlash uchun 12 yil kerak bo‘ladi.
Shu bilan birga, Murodbek Atajonov pensiya yoshini oshirishda yumshoqroq variant — har yili yarim yilga emas, balki uch oyga oshirish ko‘rib chiqishilishi mumkinligini qayd etdi. Shu tariqa, pensiya yoshi har to‘rt yilda bir yilga oshirilib, butun islohot 12 yil davomida amalga oshiriladi.
PJ vakilining ta’kidlashicha, dunyoning ko‘plab mamlakatlarida eng kam pensiya yoshi 65 yoshdan oshadi. Bundan tashqari, O‘zbekistonda bu ko‘rsatkich 32 yildan beri o‘zgarmagan. Respublika esa, amaldor aytganidek, shunga o‘xshash islohotni amalga oshirmagan oxirgi respublika bo‘lib qolmoqda.
Otajanov o‘rtacha umr ko‘rish davomiyligini ham dalil sifatida tilga oladi. Uning ta’kidlashicha, bugungi kunda Sog‘liqni saqlash vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, bu belgi 75 yoshga yetadi. Agar bundan 20 yil avval fuqarolar pensiyaga chiqqandan so‘ng o‘rtacha 8-9 yil yashagan bo‘lsa, hozir bu ko‘rsatkich erkaklarda 12,5, ayollarda 20 yoshga yetgan.
Atajanov O‘zbekistonda pensiya yoshini oshirish to‘g‘risidagi qaror hozircha qabul qilinmaganini ta’kidlaydi. PJ ushbu islohot bo‘yicha takliflarni yig‘ish uchun ijtimoiy platformani ishga tushirish niyatida. Aholiga o‘z nuqtayi nazarini bildirishi uchun bir oy muddat beriladi. Olingan fikr-mulohazalarni o‘rganib chiqqandan so‘ng, mazkur masala yuzasidan takroriy muhokamalar o‘tkazish, tegishli tuzatishlar kiritish va pensiya islohoti loyihasini keng jamoatchilikka taqdim etish rejalashtirilgan.
Bundan tashqari, Atajanov Pensiya islohoti konsepsiyasida nodavlat pensiya jamg‘armalarini yaratish ko‘rib chiqilishini aytdi. Garchi uning so‘zlariga ko‘ra, 2027-2028 yillarga qadar mas’ul idoralar bunday tashkilotlar uchun faqat me’yoriy-huquqiy bazani ishlab chiqish niyatida bo‘lsa-da, ularning paydo bo‘lishi 2030 yilgacha kutilmaydi.
«Bu juda qiyin masala. Agar ishonchli me’yoriy-huquqiy bazani yaratmasangiz, kimdir pul yig‘ib, g‘oyib bo‘lishi mumkin va biz ularni keyinroq topa olmaymiz», — deya tushuntiradi Pensiya jamg‘armasi xodimi.
ℹ️ O‘zbekistonda pensiya islohoti zarurligi bir necha yillardan beri muhokama qilinmoqda. Joriy yil o‘rtalarida Xalqaro valyuta jamg‘armasining ushbu masala bo‘yicha tavsiyalari e’lon qilindi. Asosiy tashabbuslar orasida pensiya yoshini bosqichma-bosqich oshirish, pensiyalarni o‘rtacha ish haqi asosida hisoblash va inflyatsiyaga qarab to‘lovlarni avtomatik indeksatsiya qilish o‘rin olgan.
Vaholanki, 2024 yili mamlakat hukumati «Davlat pensiya ta’minoti tizimini isloh qilish konsepsiyasini ishlab chiqish bo‘yicha tashkiliy chora-tadbirlar to‘g‘risida»gi qarorni qabul qilgan. Hujjatda pensiya islohoti bo‘yicha takliflarni tahlil qilish va tayyorlash bo‘yicha ishchi guruh tuzish ko‘zda tutilgan. Konsepsiya davlat rahbariga 2025 yil sentyabriga qadar taqdim etilishi rejalashtirilgan edi.
