Tojikiston prezidenti matbuot xizmati fotosurati
9 oktyabr kuni Dushanbe shahrida bo‘lib o‘tgan «Markaziy Osiyo-Rossiya» ikkinchi sammiti yakunlari bo‘yicha 2025-2027 yillarga mo‘ljallangan qo‘shma harakatlar rejasi va yakuniy kommyunike imzolandi
Kommyunikeda sammit ishtirokchilari ko‘p qutbli dunyo tartibini shakllantirish tarafdori ekanliklarini tasdiqlaganlar, bu ularning fikricha, xavfsizlikni, madaniy va sivilizatsiyaviy o‘ziga xoslikni saqlashni, barcha davlatlar uchun teng imkoniyatlarni ta’minlashi kerak. Bunday tartibning optimal asosi «davlatlar uchun rivojlanish modellarining xilma-xilligi, xavfsizlikning bo‘linmasligi, BMT Nizomiga muvofiq xalqaro huquqning barcha tamoyillariga qat’iy amal qilishdir» deb ta’riflangan.
Tomonlar terrorizm, ekstremizm, noqonuniy migratsiya, narkotik moddalarning noqonuniy aylanishiga qarshi kurashda hamkorlikni kuchaytirishga kelishib oldilar. Afg‘onistondagi vaziyatga alohida e’tibor qaratilib, sammit ishtirokchilari Markaziy Osiyoda xavfsizlikni ta’minlashning eng muhim omili ekanini hisobga olgan holda tinchlik va barqarorlikni ta’minlash bo‘yicha sa’y-harakatlarni muvofiqlashtirishda davom etadilar. Mustaqil Davlatlar Hamdo‘stligining (MDH) mintaqaviy hamkorlikning samarali platformasi sifatidagi ahamiyati yana bir bor tasdiqlandi.
Iqtisodiy sohada asosiy e’tibor savdo to‘siqlarini bartaraf etish, transport-logistika infratuzilmasini, xususan, «Shimol-Janub» yo‘lagini rivojlantirishga qaratildi. Tomonlar iqtisodiy aloqalarni chuqurlashtirish, barqaror ishlab chiqarish zanjirlarini yaratish, sarmoya jalb etish niyatida. Yevroosiyo taraqqiyot banki va Yevroosiyo barqarorlashtirish va taraqqiyot jamg‘armasining mintaqada loyihalarni moliyalashtirish va iqtisodiy barqarorlikni saqlashdagi o‘rni, milliy valyutalarda to‘lovlarni kengaytirish muhimligi qayd etildi.
Raqamli savdo, sun’iy intellektdan foydalanish, kam emissiyali energiya va sanoat kooperatsiyasi hamkorlikning ustuvor yo‘nalishlari etib belgilandi.
Gumanitar hamkorlikka katta e’tibor qaratildi. Bayonotda madaniyat, ta’lim, ilm-fan, sport va turizm sohalaridagi aloqalarni chuqurlashtirish muhimligi ta’kidlandi. Sammit ishtirokchilari rus tili bo‘yicha xalqaro tashkilot tashkil etilganini olqishladi.
Migratsiya sohasida tomonlar o‘z hududlari doirasida oltita davlat fuqarolarining xavfsizligi, huquqlari, qonuniy manfaatlari, sha’ni va qadr-qimmatini hurmat qilishni ta’minlashga sodiq ekanliklarini tasdiqladilar. Jamoat xavfsizligi maqsadlariga javob beradigan va munosib mehnat sharoitlarini yaratuvchi mexanizmlarni optimallashtirish zarurligi qayd etildi.
Sammit yakunlari bo‘yicha 2025–2027 yillarga mo‘ljallangan Qo‘shma harakatlar rejasi qabul qilindi. Uning ijrosi tashqi ishlar vazirlarining navbatdagi yig‘ilishlarida ko‘rib chiqiladi. Natijalar 2027 yilda bo‘lib o‘tadigan «Markaziy Osiyo – Rossiya» uchinchi sammitida taqdim etiladi. Uning qayerda bo‘lishi hozircha noma’lum.
ℹ️ «Markaziy Osiyo – Rossiya» formatidagi ikkinchi sammitda Qozog‘iston prezidenti Qosim-Jomart To‘qayev, Qirg‘iziston prezidenti Sadir Japarov, Rossiya prezidenti Vladimir Putin, Tojikiston prezidenti Emomali Rahmon, Turkmaniston prezidenti Serdar Berdimuhamedov va O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev ishtirok etdi.
Putin o‘z nutqida Rossiyaning Markaziy Osiyo davlatlari bilan strategik sherikligini mustahkamlash niyatini yana bir bor tasdiqlab, foydalanilmagan sezilarli iqtisodiy salohiyatga e’tibor qaratdi. U Rossiyaning Markaziy Osiyoning beshta davlati bilan tovar ayirboshlash hajmi 45 milliard dollardan oshganini ta’kidladi, biroq o‘sish uchun ulkan salohiyat mavjudligiga ishora qilib, Belarus bilan tovar ayirboshlashni misol qilib keltirdi, bu holatda aholining sezilarli darajada kam bo‘lishiga qaramay, 50 milliard dollardan oshadi.
Rossiya prezidenti sanoat kooperatsiyasini kengaytirish, Rossiya sarmoyasini oshirish (hozirda 20 milliard dollardan ortiq) va milliy valyutalarda hisob-kitoblarga faol o‘tishga chaqirdi.
«Shimol-Janub» va «Sharq-G‘arb» transport yo‘laklari kabi umumiy infratuzilma loyihalarini, shuningdek, energetika sohasidagi hamkorlikni, jumladan, atom elektr stansiyalarini qurish va gidroelektr stansiyalarini modernizatsiya qilish masalalariga alohida e’tibor qaratildi.
Putin Rossiya va Markaziy Osiyoning beshta davlati o‘rtasidagi asosiy xalqaro muammolar bo‘yicha yondashuvlar birligini ta’kidladi. U Afg‘onistondagi vaziyatni barqarorlashtirish, Falastin-Isroil mojarosini mustaqil Falastin davlatini barpo etish orqali diplomatik yo‘l bilan hal etishga erishish, Eron yadroviy muammosini tinch yo‘l bilan hal qilish zarurligini ta’kidladi.
Hamkorlik asosi sifatida jadal gumanitar aloqalar, jumladan, mintaqadan 212 ming talabaning Rossiyada tahsil olishi hamda Markaziy Osiyoda rus tilida ta’lim beradigan maktablar va 25 ta Rossiya oliy o‘quv yurtlarining filiallari ochilgani qayd etildi.
